Compassiemoeheid

Ben jij een hulpverlener die met hart en ziel is begonnen aan het werken in een ziekenhuis, instelling of thuiszorg maar die steeds minder zin in het werk heeft? Dan kan het zijn dat je compassiemoe bent geworden.

Compassiemoeheid is het emotioneel en fysiek “op” zijn omdat je gedurende lange tijd te veel hebt meegeleefd met je patiënten, ten koste van de eigen grenzen. Je hebt telkens weer zoveel gegeven zodat je het nu gewoon niet meer kan opbrengen. Je bent gewoon te moe om je nog in de gedachtegang van anderen te verplaatsen. Het gaat er hier niet om dat mededogen voor anderen je te veel is, maar om het je blijven inzetten voor en meeleven met anderen zonder hierbij rekening te houden met je eigen emoties, je eigen grenzen. Je bent zo gefocust geweest op anderen dat je op een gegeven moment het gevoel met je eigen emoties kwijt bent geraakt. Het lukt niet meer om te geven aan/geven om anderen, omdat je nu in eerste instantie voor jezelf dient te gaan zorgen.

Als coach help ik je weer zin te krijgen in het prachtige werk in de zorg als de inspiratie en medeleven met de patiënten (bijna) uitgeblust zijn. Ik kijk met jou waarom je ook alweer had gekozen voor een baan in de gezondheidszorg en wat je motivatie was om mensen te gaan helpen. Samen zoeken we naar manieren om ook compassievol naar jezelf te zijn. Dan kan je je werk als hulpverlener weer met plezier uitvoeren.

"We kunnen pas goed voor anderen zorgen
als we goed voor onszelf kunnen zorgen."

Hulpverleners in de zorg

Professionals in de gezondheidszorg ervaren hun werk vaak als psychisch zwaar. Er is te weinig personeel, de zorg is zwaar en er is te weinig tijd om iedereen goed te helpen. Daarbij zijn de pijn, angst en verdriet van anderen de hele dag op de voorgrond aanwezig. Zo kun je overbelast raken. Compassiemoeheid, uitputting of burn-out liggen dan op de loer.

Compassie moeheid kan leiden tot ernstige gevolgen. Betrokkenen verliezen gevoel van empathie met hun patiënten, zij verzuimen vaker werk door ‘ziekte’ en hebben aspecifieke klachten als hoofdpijn en rugpijn en zij hebben problemen met alledaagse emotionele zaken in hun privéleven en ervaren slaapproblemen.

Om even duidelijk te maken: je dient eerst erg betrokken geweest te zijn om daarna compassiemoeheid te kunnen vertonen. Compassiemoeheid is dus niet zozeer iets wat je kan zeggen van iemand die gewoon niet zo goed is in het aanvoelen van en meeleven met anderen. Het moet er eerst geweest zijn (en verdwenen zijn) om van compassiemoeheid te kunnen praten.

Het is een kwestie van niet meer kunnen meeleven, niet zozeer van niet meer willen. Stiekem voel je je schuldig, maar je ergert je mogelijk ook aan patiënten. Zeker wanneer ze extra zorg nodig hebben, aandacht vragend zijn of het je moeilijk maken, wordt hun gedrag je al snel te veel. Misschien merk je dat je cynisch wordt en verbitterd en steeds meer denkt “Die mensen zijn toch niet helpen, waar doe ik de moeite nog voor?!”. Mogelijk merken je patiënten ook dat je steeds meer afstand neemt, waar ze dan negatief op gaan reageren wat jou nog meer afstand van hen doet nemen. Als je niet oplet, beland je hierdoor in een vicieuze cirkel van onverschilligheid, irritatie en daarnaast een steeds groter wordend schuldgevoel (“wat voor iemand ben ik geworden dat ik zo over mijn patiënten begin te denken?!”).

Menslievend

Je hebt grote empathische kwaliteiten; niet voor niets heb je een hulpverlenend beroep of neem je de zorg op je voor mensen in je omgeving. Je leeft je in in de ander, soms zodanig dat je het contact met jezelf verliest. Waar je aan voorbij gaat, is jouw eigen pijn!

Mensen hebben spiegelneuronen, die ons helpen bij het registreren van (subtiele) tekens van emoties bij anderen. We ‘lezen’ deze emoties niet, maar spiegelen ze en voelen ze zelf ook! Dus als we pijn en lijden bij een ander waarnemen, voelen we die pijn en dat lijden zelf ook. Als we hier geen aandacht aan besteden, lopen we leeg. Het is van belang dat we eerst voor onszelf zorgen!

Te veel leed kan compassiemoeheid veroorzaken

Verpleegkundigen en artsen die te veel leed en sterfgevallen zien, kunnen last krijgen van compassiemoeheid, wat inhoud dat ze geen medeleven voor hun patiënten meer kunnen opbrengen,

Compassiemoeheid leidt ertoe dat verpleegkundigen minder goed werk leveren. Als verpleegkundigen minder geven om hun patiënten, praten ze minder met hen, kunnen ze medicatie vergeten, wassen ze hun handen minder en hebben ze minder oog voor nieuwe symptomen of een veranderende klinische toestand.

De symptomen van compassie moeheid zijn:

• Minder vermogen om te functioneren.
• Meer stress dan gewoonlijk.
• Bang zijn.
• Harder werken maar minder gedaan krijgen.
• Heftig geïrriteerd zijn, geen geduld meer hebben.
• Vaker ziek zijn, meer last van klachten en pijntjes hebben.

Tips om om te gaan met compassiemoeheid

Gelukkig zijn er allerlei manieren om compassiemoeheid te voorkomen en tegen te gaan. Het gaat erom dat je je eigen grenzen bewaakt, een positieve houding weet vast te houden en hulp zoekt als dat nodig is. Als het je lukt om met compassie te blijven werken, zal de kwaliteit van je werk omhoog gaan en zul je goed voor anderen kunnen zorgen.

Durf voor jezelf te erkennen dat het hier daadwerkelijk om compassiemoeheid gaat. Als je weet waar je precies last van hebt, is dat de eerste stap om er vervolgens iets mee te kunnen doen.

Ga na op welke vlakken je jezelf mogelijk verwaarloosd hebt als persoon, in je job, en hoe je vanaf nu beter voor jezelf kan zorgen. Bijvoorbeeld door meer af te grenzen, vaker “nee” te zeggen.

Ga na in welke mate je risico loopt op een burn-out. Ben jij enorm bevlogen begonnen in de zorg? Dan loop je een groter risico op compassiemoeheid en/of burn-out. Wees niet te streng voor jezelf. Dat je in deze toestand beland bent, is omdat je net te veel bent blijven geven, ten koste van jezelf. Niet omdat je niet wilde of niet genoeg je best deed. Je deed te zeer je best. Probeer gevoelens als schuld en schaamte wel de ruimte te geven, maar laat ze niet overheersen. Compassiemoeheid heeft immers niets met egoïsme of nalatigheid te maken.

Geef jezelf voldoende tijd om terug tot jezelf te komen. Laat dat medeleven naar je patiënten vanzelf terugkomen, forceer niets.

Zorg voor voldoende ontspannende activiteiten.

Praat erover. Kan je niet terecht bij collega’s, zoek dan anderen die jou hierin begrijpen.

Leer (beginnende) compassiemoeheid te zien als een signaal dat je te weinig oog hebt voor je eigen behoeftes. Reageer hierop door systematisch meer tijd en zorg voor jezelf in te plannen.

Ga eventueel in psychotherapie bij een psycholoog of zoek een coach die bekend is met en in de zorg.

Een toestand van compassiemoeheid hoeft niet permanent te zijn. Het is een omkeerbaar proces als je weer voldoende tijd voor jezelf neemt en goed voor jezelf zorgt.