Wat is hoogbegaafdheid
‘Een hoogbegaafde (HB-er) is een snelle en slimme denker, die complexe zaken aankan. Autonoom, nieuwgierig en gedreven van aard. Een sensitief en emotioneel mens, intens levend. Hij of zij schept plezier in creëren.’ (Tiel, 2008)
Als maat voor hoogbegaafdheid wordt vaak het IQ genomen. Men spreekt meestal van hoogbegaafdheid bij een IQ vanaf 130. Dit komt erop neer dat personen met scores in de bovenste twee percentielen hoogbegaafd worden genoemd. Veel HB-ers zijn ook hoog sensitieve personen (HSP-ers).
Als hoogbegaafdheid niet op de juiste manier wordt of is begeleid, kan het zijn dat de intelligentie van de persoon niet of nooit tot uiting komt, waardoor een hoogbegaafde niet per se meteen “slim” over hoeft te komen. Hoogbegaafdheid ligt onder andere in het anders denken dan niet hoogbegaafde personen, en niet zoals vele denken enkel in het behalen van goede werkprestaties. (Kieboom, sd)
Basisposities Transactionele Analyse
De Transactionele Analyse gaat er van uit dat mensen worden geboren met een liefdevolle kern, als potentiële bron van menselijke waarde. In de TA wordt dat de positie ‘Ik ben OK, jij bent OK’, genoemd, ook aangeduid als +/+. De TA onderscheidt 4 existentiële posities:
Julie Hay noemt de existentiële posities ook wel ‘de vensters op de wereld’. Onder invloed van al je levenservaring vormt zich de bril waar door je naar de wereld kijkt.
Ouders en verzorgers brengen bedoeld of onbedoeld door wat ze zeggen, maar nog meer door hun gedrag, boodschappen over aan het kind en hoe het leven in elkaar zit, hoe je je staande houdt in het leven en hoe je je eigen geluk of ongeluk creëert.
Het gaat erom meer autonoom te worden, een mens met een eigen geweten, spontaniteit en vermogen tot authentiek zijn. Een mens die vanuit het respect voor zichzelf en anderen in staat is tot verbondenheid met anderen en de wereld om zich heen. Dit is voor mij de essentie van waaruit ik wil werken.
Buitenbeentjes
Hoogbegaafden zijn per definitie ‘buitenbeentjes’ en voelen zich in vele situaties ook buitenbeentjes. Als je je bedenkt dat een mens het beste aansluit bij mensen die eenzelfde IQ niveau hebben of er 10 boven of 10 onder zitten, kan je je voorstellen dat aansluiting bij de meerderheid van de mensen moeilijk is. Vanaf klein kind hebben ze al het gevoel de wereld niet te begrijpen, en vice versa. Dat begint al piepjong op de peuterspeelzaal, op de basisschool, met de buurtkinderen etc. Veel hoogbegaafden vinden het moeilijk om voor zichzelf op te komen. Ze zijn niet assertief en krijgen te horen dat ze ‘secundair reageren.’ Dat is niet raar. Ze hebben al op vroege leeftijd geleerd denken en analyseren als overlevingsstrategie te gebruiken en voor zichzelf opkomen als iets negatiefs te zien omdat dat niet begrepen wordt. Veel hoogbegaafden gaan dan ook twijfelen aan zichzelf en hun (sociale) capaciteiten.
Hoogbegaafden vinden het niet altijd makkelijk om te gaan met anderen die dit niet zijn. Verschillen in denksnelheid en manier van denken werpen barrières op en leiden tot misverstanden en irritaties over en weer. Veel hoogbegaafden functioneren niet goed op hun werk en/of binnen de groepen waarvan ze deel uitmaken. Met als gevolg dat ze eruit moeten terwijl ze het toch zo goed bedoelen. Waar is het misgegaan, vragen ze zich dan af.
De hoogbegaafde in termen van Egoposities van de TA
‘Hoogbegaafden hebben door hun sterk ontwikkelde analytische vermogen en logisch denkvermogen al jong een sterke Volwassene. Vaak zien we dat ook de morele waarden al jong sterk ontwikkeld zijn, dus de Volwassene is ook groot. Het Kind is vaak minder sterk ontwikkeld dan de Volwassene en de Ouder. In figuur ziet dat er als volgt uit:
Voor hoogbegaafde kinderen is het voor de ontwikkeling belangrijk, wanneer het Kind zich ontwikkelt in harmonie met de Volwassene en de Ouder. Het betekent echter niet dat we de Volwassene of de Ouder moeten onderdrukken. Maar wel dat de emotionele behoeften van het kind voldoende aan bod komen. Stimuleer bijvoorbeeld het ‘willen’ van het kind. Kijk waar het behoefte aan heeft. Help ook het kind bij het maken van keuzen door het kind de eigen behoeften te laten ontdekken. Wij horen nogal eens van hoogbegaafden dat zij moeite hebben met kiezen. Een van de redenen daarvoor kan zijn, dat zij hun Kind niet voldoende laten meepraten in deze situaties. Bij keuzes spelen alle egoposities weliswaar een rol, maar het Kind zal toch vaak de doorslag geven. Volwassen hoogbegaafden kunnen voor zichzelf nagaan in hoeverre hun drie egoposities in harmonie zijn.‘ (Kouwenhoven, 2004)
Levensloopontwikkelingen in het zelfbeeld van hoogbegaafden lijken af te wijken van de gangbare ontwikkeling. Hoogbegaafdheid speelt hierin een belangrijke rol. Hoe groot de invloed van hoogbegaafdheid is, is deels afhankelijk van de betekenis die men geeft aan de eigen hoogbegaafdheid. (Horssen, 2015)
Hoogbegaafden zijn gewone mensen met gewone karaktereigenschappen. Vanuit eigen ervaring weet ik dat de ontdekking van je hoogbegaafdheid je hele verleden en je ervaringen in een ander daglicht plaatsen waardoor je met terugwerkende kracht de wereld toch een beetje beter kan begrijpen en ook waarom je hebt gedaan wat je hebt gedaan.
Jantine Dijkstra