Heb jij vrijdag complimenten gekregen? En hoeveel? Heeft je partner bijvoorbeeld gezegd dat je een mooi mens bent, heeft je baas je hartelijk begroet met een grote glimlach? Of heb je ze zelf gegeven, die complimenten. Vrijdag was het namelijk complimentendag. In de Transactionele Analyse vallen complimenten onder ‘strooks’. Strooks zijn ‘eenheden van erkenning’. Positief maar ook negatief. Mensen hongeren naar aandacht. Positieve aandacht. Maar het gekke is dat ze liever negatieve aandacht hebben dan geen aandacht. Strooks kunnen positief voorwaardelijk zijn (wat kan jij goed met patiënten omgaan) positief onvoorwaardelijk (jij bent een kei) maar ook negatief voorwaardelijk (wat heb jij lelijke schoenen) of negatief onvoorwaardelijk (jij bent een slechte moeder). Al deze strooks kunnen ook non-verbaal. Met je ogen draaien bijvoorbeeld als iemand iets zegt, je wenkbrauwen fronsen als iemand binnenkomt. Niet leuk, maar wel aandacht. Hoe makkelijk geef jij strooks? En zijn die positief of negatief? Mensen worden het gelukkigst van positieve onvoorwaardelijke strooks. Hoe vaak geef jij die? Hou eens een dag bij hoeveel positieve strooks jij uitdeelt. Aan je collega, je baas, je partner, de kassière in de winkel. Durf je dat? Energie zal stromen, mensen meer zelfvertrouwen krijgen en ze zullen meer met je durven delen. Ook op de werkvloer is dat erg belangrijk. Het is een eenvoudige manier om problemen op de werkvloer aan te pakken. In de gezondheidszorg levert het zelfs veiliger zorg op, omdat meningen eerder zullen worden gedeeld en er meer informatie bij bijvoorbeeld artsen terecht komt. En wees niet bang dat mensen naast hun schoenen gaan lopen van een compliment. Want dat is een mythe. Ik zeg daarom: doen!
Januari is een beruchte scheidingsmaand. De harde realiteit van de feestdagen bracht geen liefde onder de kerstboom. Maar twijfel en wanhoop. Het gewone leven is niet het leven dat men wenst en menig echtpaar denkt dat de liefde over is. Vaak loopt men er al langer mee rond maar heeft dat niet gedeeld met de partner. Super verdrietig allemaal.
Als je gaat scheiden heeft de buitenwereld het oordeel klaar. 79% van de Nederlanders vindt dat er te snel wordt gescheiden en dat je, áls je gaat scheiden, een verliezer bent. Er wordt negatief tegenaan gekeken, ook al komt het bij meer dan 35 % van de huwelijken voor. Maar mensen gaan natuurlijk niet zomaar uit elkaar. Lopen daar vaak al langer mee rond maar hebben dat nooit met hun partner besproken. Gebrek aan communicatie is een belangrijke reden om uit elkaar te gaan. Maar is ook een groot gevaar om een scheiding goed te laten verlopen. En dat is weer traumatisch voor de (kleine) kinderen.
Om een scheiding niet een levenslange ramp te maken is het van groot belang om ná je scheiding wél met elkaar op een goede manier te communiceren. Om een nieuwe toekomst samen vorm te geven. Om op een gezonde manier uit elkaar te gaan. Voor je eigen levensgeluk én dat voor de kinderen. Het is zo belangrijk. Je voorkomt er zoveel verdriet mee.
Dus, als het niet is gelukt om samen goed te communiceren bínnen het huwelijk, doe dat dan wel daarna. En als je dat niet lukt zonder hulp, zoek dan professionele hulp. TA kan daarbij ondersteunen.
Over water lopen staat voor de mogelijkheden die er zijn en die je misschien wel laat liggen. Als je gelooft dat je iets kan, kan je veel meer dan als je er maar half in gelooft. Als je iets wilt bereiken, kijk dan of je motivatie groot genoeg is. Als je het inderdaad heel graag wilt; spring. Je kan dan als het ware dan over water lopen en de plek bereiken die je voor ogen had. Dat kan in je persoonlijk en in je professionele wereld. En dan blijkt er achter die ene sprong, weer een sprong mogelijk en daarna weer een!
Een van de basisprincipes van de Transactionele Analyse is dat iedereen OK is: IK ben OK, JIJ bent OK. Iemand ‘niet OK’ verklaren, bijvoorbeeld homoseksuelen en transgenders, kan dus niet. Vanuit ‘Ik ben OK, jij bent OK’ kan je vreedzaam leven en communiceren met elkaar. Daarmee doe je een ander geen pijn. Veroordeel je niet. Een heel christelijke basishouding eigenlijk. Liefde ligt zomaar op de loer.
Vandaag heb ik mij heel boos gemaakt over de ondertekenaars van de Nashville-verklaring. Ik vind het niet OK dat zij achter die verklaring staan. Hoe moeilijk vind ik het ineens om hen als mens OK te houden. Mijn mening staat loodrecht tegenover die van hen. En, in hoeverre laat de media hen OK zijn? Iedereen valt over hen heen. Radio, televisie. Regenboogvlaggen gaan uit. Een belangrijk signaal trouwens. Daarmee laten we zien dat íedereen juist OK is! Maar laten wij de ondertekenaars ook OK? Ik denk het niet.
Laten we dat maar wel doen. Niet makkelijk heb ik zelf gemerkt, maar wel essentieel. Alleen dan kan er een goed gesprek plaatsvinden. Kan je elkaar als gelijkwaardig zien. Ondertekenaars en mensen die daar lijnrecht tegenover staan. En al onze LHBTI medemensen. Ook al vind je het niet OK dat ze getekend hebben. Als mens blijven zij wel OK.
De blaadjes vallen, de zon schijnt laag in je ogen en ondanks de nog goede temperaturen is ’s morgens de wereld verstopt onder een laag dauw. ’s Nachts is het koud. Het is herfst. Ineens realiseer je je dat dit lijkt op jullie relatie. Regelmatig nog warm genoeg, maar niet meer zo zonovergoten als de jaren hiervoor. De schrik slaat om je hart. Wat betekent dit? Is dit het begin van het einde? En jullie wisten het toch zeker; wij gaan nooit uit elkaar, wij blijven levenslang verliefd op elkaar. En nu toch…?
Allereerst, schrik er maar niet van. Het is de beweging van naderen en verwijderen die je in alle relaties ziet. De beweging van eb en vloed, de in- en uitademing van de liefde.
In de TA, Transactionele Analyse, zien we het zo. Een relatie begint bij de symbiose, het Wij. Wij altijd samen, Wij tegen de rest van de wereld, Wij met een hoofdletter! Je hebt de anderen niet nodig. Maar na deze symbiotische fase begint de differentiatiefase. Je verwijderd van elkaar. De herfst van de relatie. De blaadjes vallen, de takken tekenen zich af, de wind trekt aan. Daarna komt de periode van Practicing van die differentiatiefase; de winter in je relatie. Het is koud, het is donker, er lijkt geen eind te komen aan de nacht. Een heftige tijd. Een tijd van twijfel, van de valkuil van de verleiding, van stilstand. Maar niets is minder waar. Deze periode heb je nodig om te her-ijken waar jij in de relatie staat. Wat jij met de relatie wilt. Neem in deze periode geen overhaaste besluiten. Geef het even tijd. Je zult merken dat in de winter de dagen alweer langer worden, dat de eerste sneeuwvlokjes boven komen. Deze periode noemt de TA Reprochement, het weer naderen van elkaar. Totdat je elkaar weer raakt in wederzijdse afhankelijkheid; Mutual Dependency.
Dit is de dans van de relatie, een troostende theorie. Je hoeft niet bang te worden van deze normale verwijdering, want je hebt het nodig voor groei. De winter als tijd van bezinning, om daarna samen sterker door te gaan.
Heb je daar hulp bij nodig, maak een afspraak voor een gratis kennismakingsgesprek waarin ik kan uitleggen wat ik voor jullie kan betekenen.
Zoals apen al 52 miljoen jaar in groepen leven, leven mensen ook vanaf hun oorsprong in groepen. Het verhoogde de overlevingskans aanzienlijk om met medemensen een gemeenschap te vormen. Als je bijvoorbeeld met meerdere mannen jaagde, kon je groter wild vangen. Vele handen maakten licht werk. Om goed te kunnen samenwonen en werken was taal een belangrijke factor. Het heeft ons evolutionair enorm geholpen. Het door middel van taal aan elkaar duidelijk maken wat de bedoeling was, wat je ergens van vond en waarom, speelde en speelt een grote rol in het begrijpen van elkaar. Vocale taal en lichaamstaal waarmee je snapt wat de ander bedoelt. Dit alles om een succes te maken van de taak die je (samen) aan het doen bent.
Hoezeer je als mensen ook met elkaar verbonden bent, hoeveel je ook op elkaar lijkt, hoeveel je er ook van houdt, mijn manier om naar de wereld te kijken, door mijn ogen, met mijn lijf is anders dan hoe anderen dat doen, mijn man, mijn vrienden, mijn collega’s. Het zal altijd verschillend zijn. Ook tussen hulpverleners en patiënten/cliënten. Om elkaar zoveel mogelijk toch te begrijpen is taal onontbeerlijk. Met taal kan je duidelijk proberen te maken hoe je bijvoorbeeld naar een probleem kijkt, wat het voor jou betekent en wat voor jou de beste oplossing zou zijn. In de uitwisseling met elkaar kan je zoeken naar het zo groot mogelijke succes dat je wilt bereiken.
De Miskenningsmatrix
‘Om jezelf staande te houden in een complexe werkelijkheid vol prikkels, is selectie nodig om jezelf te kunnen afschermen. Als je echter systematisch prikkels negeert die relevant zijn voor de volbrenging van een taak of voor de oplossing van een probleem, is er sprake van een ongezonde miskenning’ (Thunnissen, 2013). Miskenning is het onbewust negeren van aspecten van het zelf, de ander en de omgeving.
‘Miskenning resulteert in onopgeloste problemen. Dus als we een systematische manier kunnen bedenken om de aard en intensiteit van miskenning te bepalen, zullen we een krachtig hulpmiddel hebben om problemen op te lossen. Zo’n hulpmiddel bestaat. Het heet de miskenningsmatrix en is ontwikkeld door Ken Mellor en Eric Sigmund.’ (Stewart, 2012) Zie figuur hieronder.
Miskenningsmatrix van K. Mellor en E. Sigmund (1975)
B: behandelfase
In mijn werk zoek ik steeds samen met de cliënt naar de miskenningen die vooruitgang in de weg staan. Om dat zorgvuldig en geduldig te doen neem ik de tijd. Tijd om elkaar te verstaan, letterlijk maar vooral figuurlijk. Om samen dezelfde taal te spreken. En dan te zoeken naar mogelijkheden en succes. Die tijd en inspanning is het dubbel en dwars waard.
‘Een hoogbegaafde (HB-er) is een snelle en slimme denker, die complexe zaken aankan. Autonoom, nieuwgierig en gedreven van aard. Een sensitief en emotioneel mens, intens levend. Hij of zij schept plezier in creëren.’ (Tiel, 2008)
Als maat voor hoogbegaafdheid wordt vaak het IQ genomen. Men spreekt meestal van hoogbegaafdheid bij een IQ vanaf 130. Dit komt erop neer dat personen met scores in de bovenste twee percentielen hoogbegaafd worden genoemd. Veel HB-ers zijn ook hoog sensitieve personen (HSP-ers).
Als hoogbegaafdheid niet op de juiste manier wordt of is begeleid, kan het zijn dat de intelligentie van de persoon niet of nooit tot uiting komt, waardoor een hoogbegaafde niet per se meteen “slim” over hoeft te komen. Hoogbegaafdheid ligt onder andere in het anders denken dan niet hoogbegaafde personen, en niet zoals vele denken enkel in het behalen van goede werkprestaties. (Kieboom, sd)
Basisposities Transactionele Analyse
De Transactionele Analyse gaat er van uit dat mensen worden geboren met een liefdevolle kern, als potentiële bron van menselijke waarde. In de TA wordt dat de positie ‘Ik ben OK, jij bent OK’, genoemd, ook aangeduid als +/+. De TA onderscheidt 4 existentiële posities:
Julie Hay noemt de existentiële posities ook wel ‘de vensters op de wereld’. Onder invloed van al je levenservaring vormt zich de bril waar door je naar de wereld kijkt.
Ouders en verzorgers brengen bedoeld of onbedoeld door wat ze zeggen, maar nog meer door hun gedrag, boodschappen over aan het kind en hoe het leven in elkaar zit, hoe je je staande houdt in het leven en hoe je je eigen geluk of ongeluk creëert.
Het gaat erom meer autonoom te worden, een mens met een eigen geweten, spontaniteit en vermogen tot authentiek zijn. Een mens die vanuit het respect voor zichzelf en anderen in staat is tot verbondenheid met anderen en de wereld om zich heen. Dit is voor mij de essentie van waaruit ik wil werken.
Buitenbeentjes
Hoogbegaafden zijn per definitie ‘buitenbeentjes’ en voelen zich in vele situaties ook buitenbeentjes. Als je je bedenkt dat een mens het beste aansluit bij mensen die eenzelfde IQ niveau hebben of er 10 boven of 10 onder zitten, kan je je voorstellen dat aansluiting bij de meerderheid van de mensen moeilijk is. Vanaf klein kind hebben ze al het gevoel de wereld niet te begrijpen, en vice versa. Dat begint al piepjong op de peuterspeelzaal, op de basisschool, met de buurtkinderen etc. Veel hoogbegaafden vinden het moeilijk om voor zichzelf op te komen. Ze zijn niet assertief en krijgen te horen dat ze ‘secundair reageren.’ Dat is niet raar. Ze hebben al op vroege leeftijd geleerd denken en analyseren als overlevingsstrategie te gebruiken en voor zichzelf opkomen als iets negatiefs te zien omdat dat niet begrepen wordt. Veel hoogbegaafden gaan dan ook twijfelen aan zichzelf en hun (sociale) capaciteiten.
Hoogbegaafden vinden het niet altijd makkelijk om te gaan met anderen die dit niet zijn. Verschillen in denksnelheid en manier van denken werpen barrières op en leiden tot misverstanden en irritaties over en weer. Veel hoogbegaafden functioneren niet goed op hun werk en/of binnen de groepen waarvan ze deel uitmaken. Met als gevolg dat ze eruit moeten terwijl ze het toch zo goed bedoelen. Waar is het misgegaan, vragen ze zich dan af.
De hoogbegaafde in termen van Egoposities van de TA
‘Hoogbegaafden hebben door hun sterk ontwikkelde analytische vermogen en logisch denkvermogen al jong een sterke Volwassene. Vaak zien we dat ook de morele waarden al jong sterk ontwikkeld zijn, dus de Volwassene is ook groot. Het Kind is vaak minder sterk ontwikkeld dan de Volwassene en de Ouder. In figuur ziet dat er als volgt uit:
Voor hoogbegaafde kinderen is het voor de ontwikkeling belangrijk, wanneer het Kind zich ontwikkelt in harmonie met de Volwassene en de Ouder. Het betekent echter niet dat we de Volwassene of de Ouder moeten onderdrukken. Maar wel dat de emotionele behoeften van het kind voldoende aan bod komen. Stimuleer bijvoorbeeld het ‘willen’ van het kind. Kijk waar het behoefte aan heeft. Help ook het kind bij het maken van keuzen door het kind de eigen behoeften te laten ontdekken. Wij horen nogal eens van hoogbegaafden dat zij moeite hebben met kiezen. Een van de redenen daarvoor kan zijn, dat zij hun Kind niet voldoende laten meepraten in deze situaties. Bij keuzes spelen alle egoposities weliswaar een rol, maar het Kind zal toch vaak de doorslag geven. Volwassen hoogbegaafden kunnen voor zichzelf nagaan in hoeverre hun drie egoposities in harmonie zijn.‘ (Kouwenhoven, 2004)
Levensloopontwikkelingen in het zelfbeeld van hoogbegaafden lijken af te wijken van de gangbare ontwikkeling. Hoogbegaafdheid speelt hierin een belangrijke rol. Hoe groot de invloed van hoogbegaafdheid is, is deels afhankelijk van de betekenis die men geeft aan de eigen hoogbegaafdheid. (Horssen, 2015)
Hoogbegaafden zijn gewone mensen met gewone karaktereigenschappen. Vanuit eigen ervaring weet ik dat de ontdekking van je hoogbegaafdheid je hele verleden en je ervaringen in een ander daglicht plaatsen waardoor je met terugwerkende kracht de wereld toch een beetje beter kan begrijpen en ook waarom je hebt gedaan wat je hebt gedaan.
